T24 Haber Merkezi
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Lideri Nail Olpak, ihracat ile ilgili kimi alanlarda birtakım adımlar atılabileceğini belirterek, “İhracatçıya verilen yüzde 2’lik döviz dayanağının bir ölçü artırılması bizim bütçe dengelerimizi çok fazla bozmayabilir. KOBİ’ler için yüzde 2’lik kredi büyüme sonu bir ölçü esnetilebilir. İhracatta döviz bozdurma mecburiliği var. Yüzde 30’luk bozdurma zaruriliği üzerinde bir adım atılabilir” dedi. Olpak ayrıyeten, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın, ABD’nin önde gelen iş insanları ve Fortune 100 yöneticileriyle bir yuvarlak masa toplantısında bir ortaya getireceklerini duyurdu.
Olpak, her yıl makul dönemlerde gazetecilerle bir ortaya geldiği toplantıyı, memleketi Burdur’da gerçekleştirdi. Gazetecilerle Gölhisar’da bulunan köyü İbecik’i, akabinde kentteki kimi tarihi ve turistik yerleri ziyaret eden Olpak, düzenlediği toplantıda, dünya ve Türkiye ekonomisindeki son gelişmeler, Türk özel bölümünün ana gündemi, global ticaretin seyri ve DEİK’in yeni ticari diplomasi faaliyetlerine ait değerlendirmelerde bulundu.
DEİK’in, Türk özel dalı ismine üstlendiği ticari diplomasi misyonu doğrultusunda faaliyetlerini dünyanın dört bir yanında sürdürdüğünü, 40 yıla yaklaşan esaslı geçmişi ve üyelerinden aldığı güçle 8’i özel hedefli olmak üzere bugün 152 iş kurulu ile her coğrafyada Türk iş beşerlerine hizmet verdiğini anlatan Olpak, kamplaşma ve bloklaşmanın arttığı bir dünyaya gerçek gidildiğini, dünya ticaretinde bir ivme kaybı yaşandığını ve bu yıl ivme kaybının biraz toparlanabileceği beklentileri bulunduğunu aktardı.
Olpak, “Ticaretteki ivme kaybı önümüzü köstekleyen bir öge olarak çıkıyor. Dışarıda bir kayıp var. O kaybın bize dönmesi elbette mümkün. Son devirde ithalatımızın azalmasıyla cari açıkta bir güzelleşme var. Fakat görebildiğimiz bir gerçek daha var; ihracatımız daha evvelki yıllardaki ivmelenmeyle büyümeyecek. Yani artık bundan sonra bu türlü 30’ar, 40’ar milyar dolarlık, işte bu türlü çoklu hanelerle, çift hanelerle büyüyebilecek bir ihracat görmüyoruz. Kendimizde ya da dış pazarlar sebebiyle…” diye konuştu.
Türkiye’nin başarılı olduğu bir öbür alan bulunduğunu, mal ihracatına ek olarak bu alanlara daha fazla dayanak verilmesi gerektiğine inandığını lisana getiren Olpak, “Türk müteahhitlerinin dünya pazarlarında çok önemli başarısı var. Çin’den sonra sayıda ikinciyiz. Türk müteahhitleri, 2022’de dünya pazarından 31,5 milyar dolar hisse aldı. Bizim o kesimdeki iş adamlarımız gözü kara, süratli. Bize, şu ana kadar yurt dışında müteahhitlik yapıp da sorun oluşturan firma neredeyse gelmedi. Fiyat ve kalitemiz de uygun. Nerede kahrımız var? Finansmanda…” dedi.
Müteahhitliğin başlangıcının teknik müşavirlikten geçtiğini söz eden Olpak, bu işi dünyada en düzgün yapanın İngilizler olduğunu söyledi. Olpak, “Teknik müşavirlik firmalarının yurt dışından satın almalarına takviye vermeliyiz. Yani büyümelerini beklemek yerine gitsinler, 3-5-10 firmamız, yurt dışından orta ölçekli firma satın alsın lakin bunlara biraz dayanak verelim.” sözlerini kullandı.
Türk müteahhitlerinin yurt dışında zorluk yaşadığı finansman konusunda, rakiplerine nazaran ortadaki farkı sübvanse edebilecek bir sistem kurulabileceğini, bunun geri dönüşünün çok süratli olabileceğini belirten Olpak, ihracatın zorlandığı alanlarda farklı şeyler yapılabileceğini söyledi.
Transit ticarete ekstra dayanak verilmesi konusuna değinen Olpak, Türkiye hudutları dışında gerçekleştirilen ticarete ek takviye vermenin değerli bir açılım olduğunu, buna ait son devirde yapılan düzenlemenin ise “bu işin gerçekleşmesi için kâfi şekilde” çıkmadığını, çeşitli kısıtlamalara tabi tutulduğunu belirtti.
Olpak, “İhracatın mevcudunda sıkıştığımız alanlarda bunlar bize yandan alan açacak mevzulardır. Türkiye’nin bunları konuşması gerektiğini düşünüyorum. Bunları elbette yetkililerimizle de konuşuyoruz.” dedi.
“(İhracatçılar için) Birkaç küçük adımın atılabileceğini düşünüyorum”
Nail Olpak, yeni OVP’nin açıklandığını hatırlatarak, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Enflasyonu düşürmeye yönelik ve mali disiplinin devamını hedefleyen süreç devam ediyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile konuştuğumuz vakit ‘sırtımızda ödememiz gereken yüklerimiz var’ diyor. Sarsıntısı, EYT’yi, KKM’yi konuşuyor. Münasebetiyle oradan çok büyük ölçülerde şeylerin alınamayacağının farkındayız ancak hala birkaç küçük adımın atılabileceğini düşünüyorum. Örneğin, ihracatçıya verilen yüzde 2’lik döviz takviyesinin bir ölçü artırılması bizim bütçe dengelerimizi çok fazla bozmayabilir.
Kredi büyümesi… İç pazarda soğumayı sağlamak için kredilerin büyütülmeyeceğini biliyorduk ve görüyoruz lakin en azından KOBİ’ler için yüzde 2’lik kredi büyüme hududu bir ölçü esnetilebilir. Zira KOBİ’lerin nefes tutma müddetleri çok daha dar. İhracatta da döviz bozdurma mecburiliği var. Hâlâ yüzde 30’luk bozdurma mecburiliği var. Merkez Bankası’nın rezervlerinin güzele gittiğini her gün dinliyoruz. Bu yüzde 30’luk sayı üzerinde bir adım atılabilir. Çabucak kaldırmaktan bahsetmiyorum.”
Ekonominin yarısının kurallar, yarısının da beklentilerden oluştuğunu tabir eden Olpak, piyasadaki beklentiyi olumluya çevirmek ismine mali disiplini, dezenflasyonist programı bozmadan adımlar atılması halinde dış iktisat tarafına da bunun artı yansımaları olabileceğini düşündüğünü kaydetti.
“Çin’in Jenerasyon ve Yol’unu alkışlarken neyi alkışladığımızı âlâ bilmemiz lazım”
DEİK Başkanı Olpak, Çin’in, Kuşak ve Yol projesi için şu ana kadar 50-60 milyar dolar para harcadığının tabir edildiğini hatırlatarak, Çin’in varlıklı pazara çabuk ve süratli ulaşmaya çalıştığını, şu anda varlıklı pazara deniz yoluyla ulaştığını, bir geminin Şanghay’dan Amsterdam’a 40-45 günde gittiğini anlattı. 2-3 yıl evvel Türkiye’nin yer aldığı Orta Koridor’da bir deneme yapıldığını ve Şanghay’dan Amsterdam’a 11 günde gidildiğini fakat amacın 7-9 gün olduğunu anımsatan Olpak, şöyle devam etti:
“İyi ihracatçı vilayetlerimizden Gaziantep’ten yola çıkan bir tır 3-4 günde Amsterdam’a varıyor fakat Çin, 8 güne indiğinde ‘en büyük avantajım’ dediğimiz lojistik avantajımız ortadan kalkacak. O vakit Çin’in Nesil ve Yol’unu alkışlarken neyi alkışladığımızı âlâ bilmemiz lazım. Oradan gelen tırlar geriye boş gitmeyecek, nasıl dolduracağımı bilmem lazım. En büyük pazarımız olan Avrupa pazarımızda önemli bir kayıpla karşı karşıya kalacağız. Bu projeye bakışı bu perspektiften kıymetlendirme mecburiyetim var. DEİK olarak bu bahiste 2 raporumuz var. Evvel tıpkı bakış açısıyla ortak noktaya gelmeyi öneriyoruz. Evvel pozisyonunuzu belirlemeniz lazım. Durum tespitinde tıpkı noktada değiliz. Akıllı hareket edersek bu süreci fırsata da çevirebiliriz. Çin en büyük ortağımız haline geldi. Fakat 1’e 10 üzere bir oranla aleyhimizde… Bunu kapatmamız lazım.”
Çin’in Jenerasyon ve Yol projesinin tren yoluyla Orta Koridor’unun çalışır durumda olduğunu, bunu engelleme ya da destekleme noktasının geçmiş durumda bulunduğunu söyledi. Olpak, “Ama o koridordan benim elde edeceğim… Trenin geçerken vereceği bir küçücük fiyat, bunun ilerisini elde etmem lazım…” tabirini kullandı.
Olpak, Irak’la ilgili Kalkınma Yolu Projesi’nin ehemmiyetine işaret ederek, bu süreçte bulunmanın Türkiye açısından değerli olduğunu, buna seyirci kalınmamasını ve sürecin içinde yer alınmış olmasını çok önemsediğini vurguladı.
Olpak: Cumhurbaşkanımızı New York’ta ABD’nin önde gelen iş insanları ve Fortune 100 yöneticilerini bir ortaya getireceğiz
23-25 Eylül tarihlerinde New York’ta düzenlenecek olan 15. Türkiye Yatırım Konferansı ile ilgili bilgi veren Olpak şöyle konuştu;
“DEİK’in marka etkinliklerinden biri olan ve bu yıl 15.’sini düzenleyeceğimiz Türkiye Yatırım Konferansı, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu haftasındaki 23-25 Eylül tarihlerinde Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakleriyle gerçekleştireceğiz.
Konferansın birinci gününde Sayın Cumhurbaşkanımızı ABD’nin önde gelen iş insanları ve Fortune 100 yöneticileriyle bir yuvarlak masa toplantısında bir ortaya getireceğiz. İkinci gün ise; Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek ile Ticaret Bakanımız Sayın Prof. Dr. Ömer Bolat’ın iştirakleriyle Goldman Sachs’te ABD’li fon ve portföy yöneticileriyle bir ortaya getirerek Türk özel kesiminin gücünü anlatacağımız değerli bir öbür etkinliğimiz olacak. Son gün Citi iş birliğinde, Güç Bakanımız Sayın Alparslan Bayraktar ve Sanayi ve Teknoloji Bakanımız Sayın Fatih Kacır ile yatırımcıları bir ortaya getireceğimiz yuvarlak masa toplantıları gerçekleştireceğiz. Bu üç gün boyunca gerçekleştireceğimiz 5 farklı aktifliğin ülkemize değerli çıktıları olacağı kanaatindeyiz”
“(BRICS üyeliği) Siyasetin bir oyun alanı olarak değerlendiriyorum”
Nail Olpak, “Türkiye’nin BRICS üyeliğine nasıl bakıyorsunuz?” sorusu üzerine, Türkiye’nin BRICS ile bağlantısının bugün başlamadığını, daha evvel gözlemci üye olarak toplantılarda yer aldığını belirterek, “Ekonomik değerlendirmemden çok siyasetin bir oyun alanı olarak değerlendiriyorum. Bugünlerde biraz hareketlenmiş görünen, Avrupa ile münasebetler konusunda yeni bir kart açması üzere…” dedi.
Daha evvel AB ile “yüksek seviyeli ekonomik diyalog” toplantıları yapıldığını, Doğu Akdeniz krizinden sonra bu toplantıların iptal edildiğini hatırlatan Olpak, şunları kaydetti:
“Bu yılın başında İstanbul’da, bir ay evvel de ismi değiştirilerek Brüksel’de “yüksek seviyeli ticaret” toplantıları başlatıldı. Bu aslında üstü kapalı bir biçimde ‘biz hem dik duruyoruz hem de bir taraftan gelin ufak ufak karşılıklı ısınalım’ demenin bir başlangıcıydı. Dışişleri Bakanımızı da gayri resmi dışişleri bakanları toplantısına uzun mühlet sonra birinci kere davet ettiler. Donan alakalarda bu türlü olumlu bir şeyler görülmeye başlandı. Onların olduğu yerde siyasetin karşılıklı bir kartlaşması biçiminde görüyorum. Bunun kopmaya hakikat götüreceği kanaatinde değilim. Türkiye, o bağlantıyı bence istikrarlı götürebilir. Bunu söz ederken kimseden rastgele bir sinyal almadığımı söylemek isterim. Bu bir pazarlık, bir şeyler alabilme sürecidir. İki dengeyi de birlikte götürebileceğimizi düşünenlerdenim.”
Olpak, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunda adım atılamadığını da söyledi.
Yeşil dönüşümün “doğaya saygı” çerçevesinde konuşulduğunda aslında yapılması gerektiğini lakin “yeşil dönüşüm” ismi altında yeni bir ekonomik dizaynın olduğunu belirten Olpak, burada hem fırsatlar hem tehditler bulunduğunu söyledi. Olpak, “Belli eser kümelerinde güzel olabilirsek düzgün fırsatlar da var. Şayet adım atmazsak biz burada dayak yiyen tarafta olacağız. Dijital Dönüşüm ya da benim deyişimle Dijital İktisat tarafında ise biraz daha ümitliyiz. Neden? Zira dijital tarafta bizim altyapımız ve gelişme süratimiz, ortadaki farkı kapatmak için daha müsait. Bu manada daha iyimseriz” dedi.
“Maalesef rekabetçilikte âlâ noktada değiliz”
DEİK Başkanı Olpak, 10 yıl öncesine nazaran Türkiye’nin rekabetçiliğinin nerede olduğuna ait soru üzerine, “(Türkiye) Siyasi olarak bakıldığında 10 yıl öncesine nazaran daha problemli bir süreç içinde, daha külfetli bir periyotta. Ekonomik büyüklükler bazında bakıldığında ise eli daha güçlü.” dedi.
Çin’in yalnızca düşük teknolojiyi değil, orta yüksek yüksek teknolojiyi nasıl terk etmeyi konuştuğunu söz eden Olpak, “Türk firmalarının Kuzey Afrika ülkelerine gitme talepleri olduğunu görüyoruz. Maalesef rekabetçilikte çok âlâ noktada değiliz. ‘O vakit yeni enstrümanlar bulmak gerekir’ dedik ya… Konuştuğumuz yurt dışı müteahhitlik, transit ticaret… Onlar yeni kapılar…” diye konuştu.
“Piyasa güllük gülistanlık değil, piyasada zahmet var”
Türk firmalarının Mısır’a yeni gitmediğini, yurt dışında yatırım yapmayı desteklediğini tabir eden Olpak, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bizim firmaların bugünlerdeki kasveti, genelin haricinde konuşuyorum, bilhassa tekstilciler ve ihracatçıların belirli bir kısmını, mevcut ekonomik programın gidişatı içerisinde döviz-enflasyon makasının açılmasının rahatsız etmesidir. Şayet program başarılı bir halde sonuçlanırsa ki bunu istiyoruz, bu süreç 10 yıl sürmeyecek 1-1,5 sene sonra bir yerlere yanlışsız dengelenmeye başlanacak, o vakit taşlar yerine oturabilir. Çok da sabırsız olmamak gerekiyor.
Az evvel bütçe istikrarını bozmadan küçük küçük dokunuşlar olabileceğini söylemiştim. Konkordatoların konuşulmaya başlandığını biliyoruz. Piyasa güllük gülistanlık değil, piyasada kahır var derken bunları uygun okumak lazım. Meşakkatlerin olması da sürpriz değildi. Geçen yıl OVP açıklandığında hepimiz frene basılacağını, bunun yansımalarının bu yılın ikinci, üçüncü çeyreğinde olacağını görüyorduk. Hazirandan sonra feryat artmaya başladı. Program ise zati ‘ben bunu bu türlü yapacağım’ diyordu.”
Geçmişte firmalara verilen ucuz kredilere değinen Olpak, devletin zora girmiş firmalara dayanak verebileceğini lakin bu kredilerin yerinde kullanılmaması ve bunların tesir tahlillerinin üstüne düşülmemesinin kolay bir yanılgıdan ileri düzeyde kıymetli olduğunu belirtti.
Bahsettiği sıkıntıları, tekliflerini elbette yetkili isimlerle de paylaştığını, kendisine gazeteciler tarafından sorulan “servet transferi” tabirinin farklı toplantılarda da kullanıldığını söz etti. Bakanlarımıza ulaşmak konusunda hiç kahır yaşamadığını aktaran Olpak, bürokrasinin ise hala güçlü olduğunu, bürokratın yalnızca kendisini memleketin sahibi olarak gördüğünü söyledi.
“Ekonomi idaresinin, atılabilecek adımlar konusunda enflasyonda yüzde 40’lı sayıları görmeden küçük adımları dahi atmayacağını hissediyorum”
Nail Olpak, yeni OVP’nin aslında açıklananın dışında ne vakit sonuç vereceğine ait açıklama yapmak için çok erken olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Program inşallah başarılı olur diyenlerdenim. Zira başarılı olursa biz kazanacağız. Faiz indiriminin zamanlaması konusunda yorum yapamıyorum. İktisat idaresinin, atılabilecek adımlar konusunda enflasyonda yüzde 40’lı sayıları görmeden küçük adımları dahi atmayacağını hissediyorum. En son yüzde 52’ye geldi. Yüzde 49,5 değil, yüzde 40’lı sayılara, yüzde 45’i yakınsayan sayılara geldiğini gördükten sonra ufak ufak adımlar atacağını hissediyorum. Faiz indirimi de tahminen onunla ilgili olabilir. Müddeti konusunda yorum yapmak çok kolay değil. OVP’ye bakıldığında ise daha makul gayeler var.”
“(Batı Avrupa’dan bir aile fonu) ‘Ben burayı niçin radarıma almayayım’ noktasına gelmiş”
Yabancı yatırımlara ait soru üzerine Olpak, “Geçen hafta bir ülkedeydik. Avrupa’da aileler var, büyük fonlar bazında…. Bakanımızla birlikte onlardan bir adediyle, 4-5 kişilik bir toplantıdaydık. Bize uzun uzun Türkiye’yi sordular. ‘Niye soruyorsunuz’ dedik. ‘Türkiye’yi tekrar radarımıza almayı düşünüyoruz onun için’ dediler. Batı Avrupa’dan bir fon… Bu, yarın sabah şu kadar milyar dolarlık yatırım olacak demek değil. ‘Biz başımızda tekrar Türkiye ile ilgili düşünmeye başlıyoruz. Onun yanıtını almak istiyoruz’ dediler. Birçok firmanın da sahibi olan bir aile fonu. Türkiye’de o firmalar kanalıyla varlar. Başında görebildiğim; hala yüksek olmakla birlikte düşüş eğilimine giren bir enflasyonu görmüş, politik stabilitenin devam edebileceğini hissediyor. Bu türlü bir çerçeve içerisinde ‘ben burayı niçin radarıma almayayım’ noktasına gelmiş.” formunda konuştu.
“Son 1-1,5 aydır otomotiv ve kimya bölümünden olumsuz sinyaller almaya başladık”
Bir iş adamının, yatırımcının baktığı en temel hususun öngörülebilirlik olduğunu vurgulayan Olpak, bir soru üzerine, son 1-1,5 aydır otomotiv ve kimya dalından de olumsuz sinyaller almaya başladıklarını, bunun yeterli takip edilmesi gerektiğini vurguladı. Olpak, “(Siparişler) Dokuması anlayabilirim zira sipariş süreçleri daha kısadır fakat bu son 2 kesim beni dokumadan daha fazla endişelendiriyor.” dedi.
Olpak, İsrail ile ihracat konusuna değinirken de alınan kararın siyasi olduğunu, yapılacak bir şey bulunmadığını söyledi.
“İş dünyası, paradan para kazanma yaklaşımından vazgeçmeli”
Türk ihracatçısının sigorta konusunu gereğince dikkate almadığını, bunu gereksiz harcanan bir para olarak gördüğünü söz eden Olpak, bir soru üzerine, iş dünyasının paradan para kazanma yaklaşımından vazgeçmesi ve borçlanmasını da kazandığı para ünitesine nazaran yapması gerektiğini söyledi.
Olpak, piyasada dayak yemenin kıymetli bir kısmının bu nedenle yaşandığını, paradan para kazanmanın finans kesiminin işi olduğunu söyledi.
“İthalatı için döviz alan firmayı bile dövmeye başladık”
DEİK Başkanı Olpak, Eximbank’ın özellikle TCMB reeskont kredileri üzerinden cezalar uyguladığı istikametindeki şikayetler olduğunun hatırlatılması üzerine, şöyle devam etti:
“(Şikayetler) Bize geliyor. Bu son YOİKK toplantısında gündeme getirdiğim mevzulardan birisiydi. İthalatı için döviz alan firmayı bile dövmeye başladık. İşi buraya getirirsek çözemeyiz. Adamın ithalatı var. Bugünün dijital Türkiye’sinde Maliye her şeyi takip edebiliyor. ‘Sayın Bakanım, bütün bunları takip edebildiğiniz bir yerde döviz spekülasyonu yapan biri varsa dövün, ne yapıyorsanız yapın, arkanızdayız. Ancak adam hiçbir spekülasyon yapmıyor, ithalat yapmış, onun için döviz alıyorsa yapılan yanlıştır. Reeskont kredisi üzerinden adamlara süreç yapmaya başlıyoruz. Yaptığımız yanlıştır. Bunun önündeki pürüzleri kaldırmamız gerekir’ dedik. Bu husus not alındı.”
“Yabancı personel konusunu gözümüzü kapatarak çözmek mümkün değil, bu mevzuyu yasal hale getirmek gerekir”
Türkiye’deki yabancı çalışanlar konusuna da değinen Olpak, Anadolu’da bir ilçede 350 kişinin çalıştığı bir serada 35 Nijeryalı çalışıyorsa yabancı emekçi konusunu gözümüzü kapatarak çözmenin mümkün olmadığını, bu bahsin yasal hale getirilmesi, devletin bunu kayıt ve denetim altına alması ve kayıt dışılığı da önleyerek vergilendirmesi gerektiğini söyledi.